Kennisdomein Wet Zorg en Dwang (WZD)
Move professionals verzamelt kennis over de Wet Zorg en Dwang (WZD)
Vanaf 2020 geldt de Wet verplichte ggz (Wvggz) in de psychiatrie en de Wet zorg en dwang (WZD) voor mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) voor de langdurige zorg.
In de adviezen en de calamiteitenonderzoeken van Move professionals in Utrecht houden we rekening met de Wet Zorg en Dwang (Wzd). We hebben de belangrijkste kennisbronnen verzameld en delen dat overzicht graag.
Toetsing en toezicht IGJ in het kader van de Wet Zorg en Dwang
De IGJ is belast met het toezicht op de uitvoering van de Wzd en de Wvggz. Ook een Wmo-aanbieder die uitvoering geeft aan de Wet zorg en dwang (Wzd) of de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) valt, voor wat betreft de uitvoering van deze wetten, onder het toezicht van de IGJ. De IGJ kan bijvoorbeeld toetsen of de verplichte of onvrijwillige zorg proportioneel en voldoende onderbouwd wordt ingezet. De Wmo-toezichthouder blijft verantwoordelijk voor het toezicht op de algemene kwaliteit die de aanbieder van Wmo-ondersteuning levert. Daarom is het noodzakelijk om afspraken te maken tussen gemeenten, Wmo-toezichthouders en de IGJ.
Om transparant te zijn over wat de inspectie toetst, maakt de inspectie toetsingskaders voor onderdelen van de zorg. Toetsingskaders bestaan uit een aantal normen en daarbij horende toetsingscriteria. Die zijn gebaseerd op wet- en regelgeving, veldnormen, kwaliteitsstandaarden, richtlijnen en handreikingen die beroepsorganisaties en branchepartijen hebben opgesteld. De inspectie stimuleert en handhaaft de naleving hiervan. In het toetsingskader voor de Wzd beschrijft de inspectie waar zij naar kijkt. De wetten zijn gedetailleerd daarom bestaan de toetsingskaders uit een uitgebreide set aan normen. Het betekent niet dat de inspectie altijd haar toezicht op deze wetten in deze mate van detail toepast.
- Toetsingskader IGJ onvrijwillige zorg (WZD)
- Factsheet onvrijwillige zorg (IGJ)
- Toezicht factsheet door IGJ en VGN
- Informatie over meldingen, signalen en mededelingen bij de IGJ
- Gegevens aanlevering WZD bij de IGJ
- De ondersteuning van Move professionals in het kader van mededelingen en signalen
- Verslag IGJ over de geleverde jaarverslagen WZD
Stand van zaken evaluatie Wzd
De Wet verplichte ggz (Wvggz) en de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (Wzd) zijn geëvalueerd (afgerond oktober 2022). De onderzoekers trekken 3 belangrijke conclusies:
1. De implementatie verloopt nog moeizaam, zeker waar het gaat om de Wzd.
2. De relatie tussen de Wvggz en de Wzd is ingewikkeld, en roept in de uitvoeringspraktijk veel vragen op. Bovendien is de overlap tussen de doelgroepen veel groter dan gedacht.
3. De resultaten van de invoering van de Wvggz en Wzd bewegen zich langzaam in de richting van de met beide wetten beoogde doelstellingen. Het gaat vooralsnog om kleine stappen.
De evaluatierapporten zijn te downloaden.
- Publicatie Eerste evaluatie Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en Wet zorg en dwang, deel 2
- Publicatie Eerste evaluatie Wet verplichte geestelijke gezondheidszirg en Wet zorg en dwang, deel 1
Snel kennis opdoen over de Wet Zorg en Dwang
Gegevensuitwisseling rond casuïstiek in het zorg- en veiligheidsdomein
Handreikingen, folders, film en brochures voor cliënten en vertegenwoordigers over de WZD
- Het Wegingskader Cliëntperspectief: een online gesprekstool die helpt in het meenemen van het cliëntperspectief in de besluitvorming over het inzetten van (onvrijwillige) zorg.
- Brochure 'De cliëntenvertrouwenspersoon voor mensen met een verstandelijk beperking'
- Brochure 'De cliëntenvertrouwenspersoon voor mensen met een psychogeriatrische aandoening'
- Brochure 'De Wet zorg en dwang voor cliëntenraden'
- Hoe werkt de Wet Zorg en Dwang (Steffie)
- Uitleg over wilsbekwaamheid (Steffie)
Samenloop van WZD en de Wet verplichte ggz
In één zorginstelling kunnen mensen met verschillende voorliggende problematiek verblijven, die onder verschillende wettelijke regimes (Wvggz of Wzd) kunnen vallen. Het schema 'twee regimes in één instelling' geeft antwoord op de vraag aan welke vereisten een zorginstelling zorginhoudelijk minimaal moet voldoen bij de uitvoering van zowel de Wvggz als de Wzd.
Kennisdomein over de Wet verplichte ggz
- Kennisdomein van Move professionals over de Wet verplichte ggz
Samenloop WZD en de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO)
Met de inwerkingtreding van de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten kan onvrijwillige zorg worden toegepast binnen accommodaties, maar ook daarbuiten. In artikel 8 van de Wzd is opgenomen dat wanneer een cliënt op een andere locatie verblijft en waar hij zorg ontvangt van een andere zorgaanbieder in het kader van een geneeskundige behandeling, die zorgaanbieder in beginsel het zorgplan uitvoert. Deze bepaling heeft gevolgen voor een cliënt die onvrijwillige zorg krijgt verleend en een somatische behandeling nodig heeft. Immers bij somatische zorg is de Wgbo van toepassing. Dit betekent dat in de nieuwe situatie ook in de curatieve zorg meerdere professionals geconfronteerd zullen worden met de toepassing van onvrijwillige zorg binnen ziekenhuizen of andere settings voor somatische behandeling met verblijf en in de paramedische zorg.
Samenloop Wet zorg en dwang (WZD) en de Jeugdwet
- Uitspraak rechter dat dit (nog) niet goed is geregeld
- Kijk over dwang en drang in de jeugdzorg op Kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie
De Wet zorg en dwang (WZD) voor ZZP-ers en ouderinitiatieven
In opdracht van VWS heeft Naar-Keuze een handreiking geschreven voor Zzp'ers. In de handreiking wordt beschreven hoe freelancers en zzp'ers om kunnen gaan met de wet zorg en dwang. Wat moet er geregeld worden? Op dit moment is nog niet helder hoe kosten betaald moeten worden die verbonden zijn aan de invoering van de Wzd per 1 januari 2020. Er moet bv. een zorgverantwoordelijke (coördinator) worden aangesteld als er sprake is van onvrijwillige zorg. Echter; coördinatie van zorg mag officieel niet betaald worden met PGB. Het inschakelen van een Wzd-functionaris of externe deskundige ligt ook lastig. Deze vraagstukken worden nog nader door Vws uitgewerkt.
Er is ook een handreiking voor bestuurders van ouderinitiatieven/wooninitiatieven. Deze is zowel digitaal als in gedrukte vorm beschikbaar.
Wilsbekwaam en wilsonbekwaam
Wilsonbekwaamheid speelt een belangrijke rol in het kader van de Wet zorg en dwang (WZD). Wilsbekwaamheid is een complex begrip binnen de context van ethiek, recht, psychologie en geneeskunde. Wilsbekwaamheid is een voorwaarde om geïnformeerde toestemming te kunnen geven voor een medische interventie. Het gaat niet om een categorische eigenschap van een bepaalde groep mensen, maar moet per beslissing en per situatie vastgesteld worden. Hoe ingrijpender een beslissing is, hoe zorgvuldiger hulpverleners naar wilsbekwaamheid moeten kijken.
De WZD en de Wet verplichte ggz voor de ambulante ondersteuning
De Wvggz en de Wzd maken het mogelijk om onvrijwillige zorg ook buiten intramurale instellingen toe te passen. Bijvoorbeeld bij de betrokkene thuis of in kleinschalige woonvormen. Dit wordt ambulante onvrijwillige zorg genoemd. Het Besluit zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten’ (Bzd), regelt dat onvrijwillig zorg ook mogelijk wordt op andere plekken dan verpleeghuizen waar gedwongen opnames mogelijk zijn. Dus ook in andere woonzorgcentra, thuis, in dagbesteding, maar wel met extra zorgvuldigheidseisen.Buiten accommodaties mogen alleen vormen van onvrijwillige zorg worden toegepast die in het Besluit zorg en dwang zijn genoemd. Of onvrijwillige zorg thuis kan worden verleend, hangt af van twee vragen, die beide bevestigend moeten worden beantwoord:
- Valt de cliënt onder de Wzd?
- Gaat het om een vorm van onvrijwillige zorg die in het Besluit zorg en dwang is genoemd?
- Besluit zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten’
- Handreiking zorg voor beter
Terugdringen vrijheidsbeperking en alternatieven in het kader van de WZD
- Presentatie over nieuwe inzichten in het terugdringen van vrijheidsbeperking
- Alternatieven om de vrijheid in de zorg te vergroten: Vernieuwde alternatievenbundel Vilans
De Rol van het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ)
Profielen WZD functionaris en zorgverantwoordelijk
In dit profiel beschrijven de beroepsverenigingen van mogelijke Wzd-functionarissen (NVAVG, Verenso, NIP en NVO) en de brancheorganisaties uit de sectoren waar de Wzd-functionaris werkzaam is (ActiZ, Zorgthuisnl en VGN) de taken van een Wzd-functionaris en gaan zij in op de organisatorische vragen waarvoor zorgorganisaties zich gesteld zien bij de voorbereiding van de introductie van de Wzd-functionaris.
- Profiel WZD functionaris
- Artikel V&VN met daarin aandacht voor de zorgverantwoordelijke en de veiligheid bij ambulant werken
Klachtencommissie Onvrijwillige Zorg (KCOZ)
De Wzd schrijft voor dat klachten op basis van de Wzd moeten worden beoordeeld door een externe klachtencommissie. Leden van ActiZ en de VGN kunnen in dit kader gebruik maken van de Klachtencommissie Onvrijwillige Zorg (KCOZ) die is ingesteld door ActiZ en LOC en door partijen in de gehandicaptenzorg (VGN, Ieder(in), KansPlus en het LSR). De commissie start met ingang van 1 januari 2020.
Organisatie van de cliëntvertrouwenspersoon (CVP) in het kader van de WZD
De Wzd schrijft voor dat cliënten een beroep moeten kunnen doen op een onafhankelijke cliëntvertrouwenspersoon (CVP) voor. Deze cliëntenvertrouwenspersonen ondersteunen als er sprake is van onvrijwillige zorg. Maar ook bij onvrede of klachten rond de zorg, opname of verblijf in een zorginstelling. Een CVP is niet uitwisselbaar met de klachtenfunctionaris van de Wkkgz. Het zijn twee verschillende functionarissen met verschillende wettelijke taken en bevoegdheden. De kosten en de organisatie van de CVP worden een taak van de zorgkantoren.
Kwaliteitskader CVP
De CVP voert taken uit zoals beschreven in het Kwaliteitskader CVP. In dat kwaliteitskader is ook te vinden waaraan zorgaanbieders moeten voldoen richting de CVP.
Stichting Landelijke Faciliteit
Om de kwaliteit van de CVP te ondersteunen en te monitoren is er de Landelijke Faciliteit Cliëntenvertrouwenspersonen (CVP). De Stichting heet taken gericht op de borging van de kwaliteit, de continuïteit, de uniformiteit en de onafhankelijkheid van het vertrouwenswerk in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en in de zorg voor mensen met een psychogeriatrische stoornis.
